Samodzielni

Pierwsza praca

Jeśli nie ukończyłeś/aś 18 roku życia, możesz podjąć pracę, jednak musisz spełnić wiele warunków. Kodeks pracy nazywa młodocianymi pracownikami osoby, które nie ukończyły 18 roku życia i podjęły pracę. Pracodawca może Cię legalnie zatrudnić, jeśli ukończyłeś/aś co najmniej 16 lat i gimnazjum (w innej sytuacji na Twoją pracę musi zgodzić się rodzic albo opiekun prawny, a dodatkowo, jeśli uczysz się w gimnazjum, dyrektor szkoły).

Aby podjąć pracę, potrzebujesz aktualnego świadectwa lekarskiego, potwierdzającego, że obowiązki, które masz wykonywać, nie zagrażają Twojemu zdrowiu.


WYBÓR PRACY
Kiedy zaczynasz myśleć o znalezieniu pracy, warto skorzystać z pomocy doradcy zawodowego. Doradca zawodowy to osoba udzielająca pomocy w formie grupowych i indywidualnych porad zawodowych dla młodzieży i osób dorosłych. Może pomóc Ci w wyborze zawodu, kierunku kształcenia i szkolenia, uwzględniając przy tym zarówno Twoje możliwości psychofizyczne, sytuację życiową, jak i potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego.

Staż i praktyki zawodowe
Jeśli chcesz rozpocząć pracę przed ukończeniem 18 lat, a nie zdobyłeś/aś do tego czasu jeszcze żadnych kwalifikacji zawodowych, możesz być zatrudniony/a tylko w celu „przygotowania zawodowego”, czyli tzw. stażu lub praktyki zawodowych.

Przeczytaj więcej o stażu i praktykach zawodowych

TWOJE PRAWA PRACOWNIKA

Jeśli jesteś młodocianym pracownikiem, przysługuje Ci wynagrodzenie za wykonywaną pracę, naliczane i wypłacane co miesiąc. Kwotę możesz sprawdzić w Cechu Rzemiosł. Masz również prawo do urlopu. Jeśli uczysz się w szkole zawodowej, ważny jest dla Ciebie termin podpisania umowy. Nie podejmuj się przyuczenia do zawodu czy pracy bez podpisanej umowy. Pracodawca mógłby wykorzystać taką sytuację i nie wliczać okresu bez umowy do przyuczenia, a tym samym wydłużyłby Ci się okres dzielący Cię od przystąpienia do egzaminu czeladniczego. Istotne są też tu kwestie związane między innymi z ubezpieczeniem zdrowotnym i wypadkowym. Już przy pierwszej umowie o pracę musisz wybrać Otwarty Fundusz Emerytalny – OFE.

 

Musisz również wystąpić o Numer Identyfikacji Podatkowej – NIP

Mobing

Dochodzenie swoich praw

PRACA BEZ PŁACY JAKO INWESTYCJA

Możliwość zdobycia doświadczenia zawodowego daje wolontariat. Wolontariat ma miejsce wówczas, jeśli bezpłatnie, dobrowolnie i świadomie podejmujesz działanie na rzecz innych, a Twoja praca wykracza poza więzi rodzinno–koleżeńsko–przyjacielskie. Są różne rodzaje wolontariatu: bezterminowy, krótkoterminowy, jednorazowy, okresowy. Pamiętaj, że jako wolontariusz/ka masz prawo do ubezpieczenia i podpisania umowy precyzującej Twoje prawa i obowiązki. Po ukończeniu szkoły możesz ubiegać się o skierowanie na staż w celu nabycia umiejętności praktycznych do wykonywania pracy. Stażu możesz też szukać w firmach, które są związane z Twoimi zainteresowaniami lub specjalnością zawodową.

Czym jest praca nielegalna? Przeczytaj!

Status bezrobotnego – co to znaczy? Przeczytaj!

Gdzie szukać pracy?

Centra Edukacji i Pracy Młodzieży (CEIPM)

Młodzieżowe Biura Pracy (MBP)

Jedną z form działalności MBP są Kluby Pracy. Możesz w nich wziąć udział w zajęciach instruktarzowych z zakresu efektywnych form i sposobów poszukiwania pracy, aktywizacji zawodowej, praw i zasad rządzących rynkiem pracy. Takie zajęcia mogą być przydatne, ponieważ chronią Cię, jeśli jesteś bezrobotny/a oraz pomagają kształtować zaradność i poczucie pewności siebie.

Inną formą działalności MBP są Mobilne Centra Informacji Zawodowej (MCIZ). Pracujący tam doradcy zawodowi docierają specjalnie oznakowanymi busami, oferując: prowadzenie zajęć grupowych, udzielanie informacji zawodowych oraz udzielanie porad indywidualnych. Służą pomocą młodzieży w podejmowaniu ważnych decyzji edukacyjnych i zawodowych. To dobra oferta, jeśli mieszkasz w małym miasteczku lub na wsi. Pracownicy MCIZ mogą przyjechać na zaproszenie szkoły, klubu. Jeśli chcesz skorzystać z indywidualnego wsparcia, musisz zgłosić się do MCIZ, wcześniej umawiając się na spotkanie.

Punkty Pośrednictwa Pracy (PPP)

Adresy Mobilnych Centrów Informacji możesz sprawdzić na stronie internetowej www.ohp.pl/index.php?id=64.

 

Młodzieżowe Centrum Kariery (MCK)

Przydatne adresy

URZĘDY WSPIERAJĄCE POSZUKIWANIE PRACY

Jeśli szukasz pracy, możesz się zgłosić do Powiatowego lub Wojewódzkiego Urzędu Pracy. Urzędy te prowadzą krajowe i zagraniczne pośrednictwo pracy. Możesz tam również skorzystać z poradnictwa zawodowego, uczestniczyć w zajęciach klubu pracy lub korzystać z pomocy Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej. Warto też szukać pracy przez Internet i przeglądając lokalne gazety.

Cv i list motywacyjny

Jeśli zdecydujesz się ubiegać o pracę, powinieneś/powinnaś przygotować się do napisania swojej aplikacji (podania), której częściami składowymi są CV (czytaj: "sji-wi"] i list motywacyjny. Pamiętaj, że możesz skorzystać ze wsparcia doradcy zawodowego. Są również dostępne poradniki omawiające te kwestie. Dobrym źródłem informacji jest też Internet.
 

Najbardziej popularne portale tematyczne dotyczące pracy to:

http://praca.money.pl
www.pracuj.pl
www.praca.pl
http://gazetapraca.pl
www.jobs.pl
www.jobpilot.pl
www.gowork.pl

 

Oprócz CV i listu motywacyjnego mile widziane są wszelkie zaświadczenia i dyplomy, na przykład o ukończeniu stażu, wolontariatu, kursu języka czy list rekomendacyjny z poprzedniej pracy.


Rozmowa wstępna - przygotowanie


Metody poszukiwania pracy

Praca za granicą

Rodzaje umów o pracę

  • Umowa na okres próbny „jest zawierana w przypadkach, gdy jedna albo obie strony przed podjęciem decyzji o nawiązaniu stosunku pracy chcą poznać warunki przyszłego wykonywania pracy oraz wzajemne prawa i obowiązki w miejscu pracy." Zawarcie takiej umowy jest pozostawione swobodzie stron. Kodeks zastrzega tylko, że umowa o pracę zawarta na okres próbny może jedynie „poprzedzać” zawarcie umowy definitywnej (na czas nieokreślony, na czas określony lub wykonania określonej pracy) oraz że okres próbny nie może przekraczać 3 miesięcy”.
     
  • Umowa o pracę na czas określony. Charakterystyczną cechą tej umowy jest to, że zawierana jest na ściśle określony czas (może trwać zarówno kilka dni, miesięcy, jak i kilka lat). PAMIĘTAJ! Zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony. Przerwa między tymi umowami nie może być dłuższa niż miesiąc. Zadbaj o to, aby pracodawca nie wykorzystał tego przepisu przeciw Tobie.
     
  • Umowa na czas wykonania określonej pracy – długość trwania umowy o pracę uzależniona jest od okresu, w którym pracownik wykona pracę, na którą umówił się z pracodawcą, np. wybudowania obiektu, wykonania prac remontowych, zbioru plonów w gospodarstwie rolnym.
     
  • Umowa na czas zastępstwa to rodzaj umowy na czas określony. Pracodawcy mogą zawierać tego typu umowy w celu zapewnienia zastępstwa pracownika nieobecnego z przyczyn uzasadnionych, np. z powodu choroby, urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego i innych.
     
  • Umowa o pracę na czas nieokreślony jest najbardziej korzystną formą zatrudnienia dla pracownika, zapewnia bowiem najlepszą ochronę stosunku pracy, np. pracodawca, wypowiadając umowę zawartą na czas nieokreślony, musi podać przyczynę uzasadniającą jej rozwiązanie, a o zamiarze wypowiedzenia jej pracownikowi musi zawiadomić zakładową organizację związkową.


Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Dotyczy to wszystkich umów bez względu na rodzaj i czas ich trwania. W przypadku, gdyby umowa nie została zawarta na piśmie, pracodawca powinien niezwłocznie – nie później jednak niż w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika - potwierdzić pisemnie pracownikowi rodzaj umowy i jej warunki. Powyższe umowy zapewniają nam ubezpieczenie zdrowotne oraz liczone są do stażu pracy.
W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem umowy o pracę pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą.

Zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony. Przerwa między tymi umowami nie może byc dłuższa niz miesiąc. Zadbaj o to, aby pracodawca nie wykorzystał tego przepisu przeciw Tobie.


Działalność gospodarcza. Może posiadasz umiejętności, które mógłbyś/mogłabyś wykorzystać, prowadząc własną działalność gospodarczą? Dowiedz się, jak ją rozpocząć (np. jak sporządzić biznesplan, pozyskać fundusze, rozliczać się z ZUS-em i urzędem skarbowym).
Dopełnienie formalności wcale nie jest takie trudne, jednak najpierw trzeba mieć pomysł na firmę (produkcja czy usługi), rozpoznany rynek i potencjalnych klientów. Dopiero wtedy warto zakładać własną jednoosobową działalność. Możesz się rozliczać sam/a z urzędem skarbowym lub znaleźć tanie biuro księgowe, które to zrobi za Ciebie. Pamiętaj, że prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą, sam/a płacisz za siebie ZUS. Na szczęście możesz płacić ZUS i podatek oraz wypełnić deklarację podatkową przez Internet – musisz mieć tylko konto bankowe z możliwością obsługiwania go przez Internet. Według obecnego prawa możesz zawiesić działalność gospodarczą, jeśli nie masz dochodów lub jeśli z innych powodów nie możesz pracować. Jeśli to Twoja pierwsza własna firma, możesz otrzymać znaczną zniżkę przy opłacie ZUS-u, oczywiście na określony czas.

Najczęściej zadawane pytania

Czy jest różnica pomiędzy listem intencyjnym a motywacyjnym?

List intencyjny piszemy, kiedy nie mamy wiedzy, co do tego, czy jest wolne stanowisko pracy, natomiast list motywacyjny to odpowiedź na konkretne ogłoszenie.

O co pracodawca nie powinien mnie zapytać?

Zgodnie z artykułem 221 Kodeksu Pracy pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:

  • imię (imiona) i nazwisko,
  • imiona rodziców,
  • datę urodzenia,miejsce zamieszkania (adres korespondencyjny),
  • wykształcenie,
  • przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
     

Jednocześnie nie może zadawać pytań dotyczących: wieku, pochodzenia etnicznego, wyznania, planów związanych z macierzyństwem, orientacji seksualnej, statusu małżeńskiego.
Jeśli pracodawca żąda od Ciebie podpisania zobowiązania, że przez określony czas nie zajdziesz w ciążę, jest to niezgodne z prawem. Jeśli nawet podpiszesz takie zobowiązanie, nie ma ono mocy prawnej (jest nieważne).

Opowiadanie Pawła

Paweł: Jak szukałem pracy, na początku byłem wybredny - i nie mogłem przez miesiąc nic znaleźć. Ale później się zdenerwowałem, bo zaczęły się robić dziury w kieszeni i pieniądze zaczęły uciekać. No i zacząłem hurtowo wysyłać swoje CV do różnych miejsc. Jak się jest wybrednym, to trudno znaleźć pracę... Więc wolę wysłać CV i pójść na rozmowę, nawet jak oferta wstępna jest średnia, bo jak się dobrze zaprezentuję, to mogę dostać lepsze warunki. I wychodzę na tym lepiej, niż gdybym szedł na rozmowy tylko tam, gdzie od początku dają dobre warunki, ale słyszał ciągle tylko: „Nie, dziękujemy.”

Czytaj więcej w dziale:
Zapytaj - doradztwo